Азия оҕолоруттан – Олимп чыпчаалыгар

 

 

Кыыстаах ийэ  диэн саҥа рубриканы аһар туһунан толкуйдаабытым ыраатта. Кыыс оҕону иитиигэ ийэ оруола  олус улахан. Ийэ  анаан-минээн тутан олорон ииппэтэҕин да үрдүнэн, тус олоҕунан, майгытынан,  дьоҥҥо сыһыанынан  оҕолоругар сабыдыаллыыр. Уйулҕаһыттар этэллэринэн киһи олоҕун тухары ийэтэ туппут олоҕун укулаатын илдьэ сылдьар, баҕар, холобур оҥостуон баҕарбатаҕын да иһин, ылыммыта баар буолар.   Үтүө – үтүөнэн, мөкү – мөкүнэн.   Ситиһиилээх-хотуулаах кыргыттар, дьахталлар ийэлэрин өйдөөн көрөөччүбүн.  Оччоҕуна  ситиһиитин силиһэ-мутуга – оҕо сааһыттан, ийэтиттэн буолара ырылыччы көстөн кэлэр.  

Бүгүҥҥү дьоруойум биһиги бары билэр, ытыктыыр киһибит, кыайыыларынан элбэхтик киэн туттубут, тилэхпит сири билбэт буолуор диэри үөрбүт  чулуу спортсменкабыт,  чэпчэки атлетикаҕа сахаттан аан бастаан Олимп чыпчаалыгар тахсыбыт  Сардаана ТРОФИМОВА.  

Ийэтэ Мария Ивановна ТРОФИМОВА. Кинини кытта кэпсэтэн баран, Сардаананы үчүгэйдик биллим.  Кыыстаах ийэ Трофимовтар, биллэрин курдук, Үөһээ Бүлүү Тамалакааныттан төрүттээхтэр.  Манна эбэн эттэхпинэ мин төрүкү биир дойдулаахтарым. Ийэм Валентина (Мария) Андреевна БАГДАСАЕВА Тамалакаантан силис тардыылаах.

Сурунаалбыт бу нүөмэрин сайыммыт барахсан күөҕүнэн суугунан кэлиитигэр, сир сир аайы Үрүҥ тунах Ыһыахтар ыһыллар Алгыстаах кэмнэригэр бэлэмнэннэ.  Инньэ гынан, Сардаана Трофимоваҕа аналлаах матырыйаалы бэлэмнии сылдьан,  Тамалакаан баһылыгыттан Петр Прокопьевич  Ивановтан ураты тыыннаах Ыһыахха ыҥырыы тутан,  дойдум салгынынан тото тыынан, Алгыс  иҥэринэн дьоллонон ахан  кэллим. Тамалакааннар сахалыы Айыы сиэрдээх дьон оҕолоругар Алгыс олордоору быйылгы Ыһыаҕы Олимпиадаҕа кыттар аатырбыт спортсменнарыгар Сардаана Трофимоваҕа уонна Айаал Лазаревка анаатылар. “Саха сириттэн түөрт киһи Парижка ыытыллар Олимпиадаҕа кыттарынан, иккитэ биһиги нэһилиэктэн”, — диэн киэн туттар этэр баһылык  Петр Иванов. Бар дьонун күүстээх тыына, тэтимэ спортсменнарбытын арчылаатын, табыллыыны тосхойдун!

Кыыһын аатыгар анаммыт Ыһыахха Мария Ивановна көх-нэм буола кыттыбыта.  Кинини кытта кэпсэтэн баран Сардаанатын спорт киэҥ аартыгар кини атаарбытын өйдөөбүтүм.

 

Мария ТРОФИМОВА: “Оҕолорбунан мэлдьи киэн туттабын”

Кыргыттарым быһыйдарын кыра саастарыттан билбитим.

 

  • Кыргыттарым Сардааналаах Саргылаана — игирэлэр.  Уус  Майа Солнечнайыгар төрөөбүттэрэ. Мин киинэ мэхээнигин идэтигэр үөрэнэн баран,  ананан үлэлии барбыт дойдум.  Олоххо туох да мээнэҕэ буолбат дииллэрэ кырдьык быһыылаах.  Уус  Майаҕа  үлэлии сылдьан оҕолорум аҕаларын көрсүбүтүм, омугунан нуучча киһитэ. Хомойуох иһин, уһуннук бииргэ олорботохпут, аҕабыт эрдэ  өлөн, үс  оҕолоох хаалбытым.  Оччолорго эдэр ийэҕэ ыарахан кэм этэ.    Кыргыттарым  оҕо саадыгар сылдьаллара. Аһара сытыы-хотуу,  биир сиргэ таба олорбот этилэр. Ону  атын оҕолору баһыйаллар диэннэр  обургу оҕолор бөлөхтөрүгэр көһөрөөрү гыммыттарын утаран, төттөрү ылбытым.  Ол курдук кыргыттарым тэрилтэтэ суох хаалбыттара, аны туран Уус Майаҕа олордохпутуна  төрөөбүт тылларын умнууһуктар  диэн, төрөөбүт дойдубар Үөһээ Бүлүү Тамалакааныгар көһөн  кэлбитим.  Ол кэмҥэ аҕабыт ыалдьан күн сириттэн барбыт кэмэ этэ. Онон ийэбэр доҕор, өйөбүл буолар эмиэ наада этэ. Ол курдук дьылҕабыт оҥоһуутунан дойдубутун булбуппут.  Оҕолорбут оҕо саадыгар биэрэн баран, үлэлээн барбытым.  Пенсияҕа тахсыахпар диэри  олохтоох дьаһалтаҕа исписэлииһинэн үлэлээбитим.   Үлэм – дьиэм, хотон бүппэт түбүгэ буолан тыа ыалын сиэринэн олорбуппут.

 

Ийэм Трофимова-Федорова Александра Игнатьевна  сиэннэрин көрбүтэ, эбээ оруола туох да улахана.  Кини саха сиэринэн олорор киһи этэ.  Ийэбит  биллэр  суруйааччы, бөлүһүөк Федоров Афанасий Игнатьевич  бииргэ төрөөбүт балта.  Онон удьуор  баай тыллаах, киэҥ-холку майгылаах, мындыр өйдөөх этэ.  Айылҕа киһитэ.   Ийэм сиэннэрин тулуурдаах,  дьулуурдаах , аһыныгас,  чиэһинэй буоларга ииппитэ.  Ийэбит алта оҕотун киһи-хара гыммыта.   Эдэр сылдьан хайыһардьыт бэрдэ этэ. Сэрии сылын оҕото кыра сааһыттан колхуос  үлэтигэр эриллибит буолан, кытаанах майгылааҕа. Кыыһыран тымта сылдьыбытар да, тугу эрэ сөбүлээбэтэҕинэ кытаанахтык көрөн кэбиһэрэ, оччоҕуна бары бодобутун тардына түһэрбит. Ол курдук биэс уолун үтүө дьон гына ииттэҕэ. Аҕабыт  Трофимов Иван  эмиэ бэйэтин кыанар киһи этэ. Үс  мас бүтэй күрүөнү ойон кэбиһэрэ.  Эт-хаан өттүнэн күүс, бэйэни кыаныы   удьуорбутугар баара буолуо. Мин эмиэ сүүрэр этим.  Үгэс  буолбут Үөһээ  Булуу хаһыатын бирииһигэр сүүрүүгэ эстафетаҕа кыттар этим.  Сүүрүүк дьүөгэм Галина Бэтчитова  кыахтааххын диэн күрэхтэһиилэргэ бииргэ кыттарбыт. Сүүрүү  ол-бу оросхуоту-тайманы эрэйбэт успуорт көрүҥэ,  таҕыстыҥ да сүүрэн бараҕын.

 

Кыра  кылаастарга үөрэнэ сылдьан Сардааналаах Саргы Үөһээ Бүлүүгэ оҕолорго ыытыллар күрэхтэһиилэргэ кыттар буолбуттара. Сардаана маҥнайгы сүүрүгэ күрэхтэһиитигэр, арай,   успуорт оскуолатыгар дьарыктанар оҕолор бастаатылар.  Онуоха кыыһым санаатын олох түһэрбэтэ, “ аныгы сырыыга хайаан да хотуохпут”, —  диэн буолла. Онтон биллибит эбит кини успуорка барсар майгыта.

Оҕолорум кыра сылдьан наһаа тумуулууллар этэ. Ол иһин доруобуйаларын бөҕөргөтөр сыалтан күн аайы сэрээккэлэтэрим, уунан куттарым, сүүрдэрим.  Оҕолорбун кытта бэйэм тэҥҥэ дьарыктанабын.   Оҕоҕо тылынан оннук гыныҥ, маннык буолуҥ диэн этэр тутах. Тус холобуру көрдөрөр наада. Кытаатан дьарыктаныҥ, атаххытыгар күүстээх буолуҥ, ол эрээри үөрэххит бастакы миэстэҕэ  диирим.  Өйдөөх, үөрэхтээх эрэ киһи барытыгар күүстээх буолар диэн.

 

“Азия оҕолоруттан” куорсун анньынан  

Сардаана “Азия оҕолоро”  буолбутугар  тута кыттыан олус баҕарбыта.  Ол кэмҥэ үөрэҕин  таһынан сүүрүүнү сүрүн дьарык оҥостубут  кэмэ этэ.  Биһиги хаһыат, сурунаал арааһын суруттарар этибит. Сибиэһэй хаһыат кэллэ даҕаны спорт тиэмэтин була охсон ааҕарбыт. Сүүрүүк Татьяна Жиркова туһунан Сардаана умсугуйан туран ааҕара, кини туһунан тахсыбыт суруйуулары кырыйан ылан мунньара. Биир дойдулаахпыт, биллиилээх сүүрүүк  Геннадий Николаевич Николаев туһунан ыстатыйа таҕыстаҕына эмиэ бары ааҕарбыт.   Ол курдук дьиэнэн сүүрүүнэн үлүһүйэрбит.

Сардаана оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан,  88 ? сыллааха “Азия оҕолоро” оонньууларга  кыттыбыта. Уон иһигэр киирдим диэн үөрбүт этэ. Тренердэрэ хайгааннар сүргэтэ көтөҕүллэн ахан кэлбитэ. Онтон ыла араас күрэхтэһиилэргэ, ол иһигэр Уһук Илиҥҥи уокурукка кыттан, миэстэлэһэн барбыта.   Сыыйа сүүрүүнү сүрүн дьарык оҥостубута. Саргым, уолум Сахамин эмиэ сүүрүүгэ үчүгэйдэр этэ,  ол гынан баран бэйэлэригэр сүүрэллэрэ.  Билигин даҕаны дьарыктаналлар.

 

      Татьяна Жиркова тренер буолан…

Хайа баҕарар спортсмеҥҥа тренерин оруола олус улахан.  Сардаананы  3-5 км сүүрэ сылдьар киһини эмискэччи   марафоҥҥа аспыттарыгар  сүрэҕэр астарбыта. Ол кэннэ тренериттэн аккаастаммыта. Татьяна Юрьевна (Жиркова – А.Н.)  тренердээбэт дуо диэн кинини кытта кэпсэтэн,  сөбүлэҥин ылан, бииргэ үлэлээн барбыттара. Татьяна Юрьевна бастаан доруобуйатын туругун бэрэбиэркэлээн баран, эмтээбитэ. Ол кэннэ кыраттан саҕалаан эрчийэн барбыта. Доруобуйатыгар кыһаллар тренердэннэ диэн мин уоскуйбутум. Татьяна Юрьевна курдук билиилээх тренердээҕэ олус абыраллаах.  Кини доруобуйатын туругуттан көрөн эрчийэр.  Сүүрэн кэлбитин кэннэ хаанын баттааһынын, сүрэҕин тэбиитин барытын учуоттуур.  Киһи доруобуйатын, уйулҕатын туругуттан элбэх тутулуктаах буоллаҕа дии. Билигин  Киргизияҕа олорон,  Татьяна Юрьевнатынаан онлайн сибээскэ өрүү сылдьар, кини ыйыытын-кэрдиитинэн эрчиллэр.

 

Оҕолорбунан төрүөхтэриттэн киэн туттабын  

Оҕолорбун кыра саастарыттан  наар хайгыыбын. Хара төрүөхтэриттэн киэн туттабын (мичээрдиир – А.Н.) Ийэм оҕолоргун мөхпүтүҥ да иһин киэһэ иллэһэн, имэрийэн-сыллаан утутар буол диирэ.  Оҕо аһыы олордоҕуна мөҥүмэ диирэ. Ону кытта оҕолор истэллэригэр дьон туһунан куһаҕаны кэпсэтимэ диэн үөрэтэрэ. Эбээбит ол курдук биһигини, оҕолорун уонна сиэннэрин ииппитэ.

Мин оҕолорбун мэлдьи инники, хайаан да бастыҥ  буолуҥ диэн ииппэппин. Сардаанам үһүс да буоллаҕына  үөрэбин.  Хотторор киһи өссө күүстээх буолар. Киһи муннуга бэрдэрдэхтэринэ  өссө өрө барыахтаах.

Оҕолорум кыра сырыттахтарына киэһэ аайы аһыы олорон араас сири-дойдуну көрүөхпүт диэн ыра санаа оҥорон кэпсэтэр этибит.  Үөрэхтээх дьон буолаххытына ыра санааҕыт туолуо диирим. Мин оҕолорбун кытта кыра эрдэхтэриттэн  наар кэпсэтэбин. Кинилэр миигиттэн кистэлэҥнэрэр суох буолааччы. Сорох дьон оҕо улаатар сааһыгар майгыта алдьанар эҥин дииллэрин өйдөөбөт этим. Мин ону билбэтэҕим. Оҕолоргун кытта чугас доҕор буоллаххына оннук кыһалҕа тирээбэт дии саныыбын.

90 киилэттэн 60-ҥҥа диэри ыйааһыммыт бырахпытым  

 Оҕолорум улаатан, киһи-хара буоланнар миигин билигин үлэлэппэттэр. Туохха наадыйаргын барытын хааччыйыахпыт, кэмҥин сөбүлүүргүнэн атаар дииллэр.  Пенсияҕа тахсарбар 90 киилэҕэ диэри уойбутум. Дабылыанньам хамсыыра, саахарым үрдүгэ. Оҕолор хаамп диэн  паалка ылан биэрбиттэрэ. Онтон ыла тохтоло суох хаампытым. Онтон велотренажер бэлэхтээбиттэрэ, аны онно дьаныардаахтык дьарыктаммытым. Кэлин бэйэм сүүрэр буолбутум.  Кэлэктииптээх буолаарыбын Матвей  Лыткин тэрийбит “Стимулугар” киирбитим. Сөпкө хаамарга үөрэнэн, эт-хаан өттүнэн чэбдигирэн, алта уон киилэҕэ диэри ыйааһыммын быраҕан абырана сылдьабын. Скандивкалыыр паалкабытын ыллыбыт да араас кэрэ сирдэринэн хаама, бохуоттуу барабыт. Олус үчүгэй. Ол эрээри, наһаа кур иллэҥ киһи буолбатахпын (күлэр -А.Н.) Сиэннэрбин көрөбүн. Саргым туспа ыал, үс оҕолоох. Соторутааҕыта икки уол кэннэ күүтүүлээх кыыс оҕолонно.  Кыыһым аах 203 оройуонугар олороллор, кыһын-саас онуоха диэри сатыы сылдьабын, сайынын бэлисипиэтинэн айаннаан тиийэбин. Автобус диэҥҥэ олорсубаппын. Кыра оҕолоох ыалга аны ол-бу ыарыыны хабыам диэн да куттанабын.

Сахамин Дьокууйскайга  Шамаев оскуолатыгар  үөрэммитэ, баҕаран туран, тургутар экзаменнары туттаран киирэн турар. Ол кэнниттэн Москваҕа  Бауман аатынан институту үөрэнэн бүтэрбитэ.   Сахамин билигин документальнай киинэлэри устар.  Кини үлэлиир тиэмэтэ сүрдээх интэриэһинэй. Кыра омуктар улахан омуктары кытта алтыһан олорууларын интэриэһиргээн үөрэтэр, билигин Германияҕа үлэлии сылдьар.

Олимпиадаҕа кыттыы –  Сардаана ыра санаата

Сардаанам билигин Олимпиадаҕа кыттаары күүскэ бэлэмнэнэ сылдьар. Биир дойдулаах норуодунай поэппыт Сэмэн Руфов Сардаанаҕа анаан суруйбут хоһоонугар ситиһии кэлиэ, бар дьонуҥ үөрүө диэн  тыллардаах хоһоон суруйан турар.  Өтө көрбүт курдук эбит. Дойдубут дьоно өйөөн-эрэнэн туран, харчы хомуйан эҥин, Олимпиадаҕа тиий диэн алгаабыттарын кыыһым улахан эппиэтинэс быһыытынан  ылыммыта.

Сардаанам аттыгар кэргэнэ баарыттан үөрэбин. Урут мин кинини арыаллааччыбын. Сүүрүүгэ күүһүн бары биэрэн, эстэн ахан кэллэҕинэ битэмииннээх, иҥэмтэлээх аһын бэлэмнээн тоһуйуохха наада. Билигин кэргэнэ көрөр-истэр, аһатар-сиэтэр.  Хата, күтүөтүм асчыт бэрдэ. Миигиттэн эрэ ордук астыыр. Эти-куһу мантан ыытабын. Сардаана уу сахалыы аһы сөбүлүүр. Манна буотарах миинин санаабаатынан кэлэр.

Сардаана Киргизияҕа олус үчүгэй усулуобуйаҕа, Иссык Куль үрдүгэр олорон эрчиллэр. Форель балыктара, эмтээх уулара диэн.  Киргизтэр бары билэллэр, наша Сардаана диэн ааттыыллар. Үтүө майгылаах норуот диэн мин сөбүлээбитим. Сайын аайы Киргизияҕа барабыт. Быйыл сиэннэрбин илдьэ бараары сылдьабын.

 Күтүөттэрим оҕолорум курдуктар

Күтүөттэрбит кытта  доҕордуу истиҥ  сыһыаннаахпыт. Ардыгар  кыргыттарбыттан көмүскэһэбин (күлэр – А.Н.). Күтүөттэрин, кийииттэрин куһаҕаннык саҥарар дьону ылыммаппын. Оҕоҥ таптаан холбоспут киһитэ буоллаҕа дии, кини дьоло. Ол биһиги олохпут буолбатах. Онон күтүөттэрбин  ылынан, оҕолорбуттан итэҕэс санаабаппын.

Улахан успуорка тахсарга күүстээх ис турук наада

Ону кытта кытаанах дьиссипилиинэ, үлэһит буолуу. Аҥардас кытаанах эрэсиими тутуһан олоруу күүстээх санааны ирдиир эбээт. Холобура, Сардаана киэһэ эрдэ утуйар,  сарсыарда эрдэ туран аһаан баран эрчиллэр. Күн аайы оннук. Манна диэн эттэхпинэ, биһиги удьуордаан кытаанаах санаалаахпыт. Ийэм  куустээх характердаах этэ. Убайдарым генералбыт диэн аттааччылар.  Ким  да кинини утары саҥарбат, ийэбит тылын быһа гыммаппыт. Ийэни кыыһырдыа  суохтааххын.  Мин оҕолорум эмиэ оннуктар, кыыһырдыбаттар, утары саҥарбаттар.

“Далбар Хотун” сурунаал ааҕааччыларыгар сүбэм

 Туох-ханнык иннинэ  оҕо баҕатын хааччахтаамаҥ диэм этэ. Оҕолоргутун кытта кэпсэтиҥ, ырытыҥ,  онтон бииргэ түмүктэ оҥоруҥ. Оҕону куускунэн музыкант да, спортсмен  да гыммаккын. Оҕоҕо эһиги  бэйэҕит тус холобургут баар буолуохтаах.  Сардаанам кыра сылдьан кыһыҥҥы тымныы хараҥаҕа эрдэ туран: “Мама, сүүрэ барыахха”, — диирэ. Оскуолабыт кыракый саалыгар төгүрүччү эргийэн сүүрэн да биэрэрбит. Мэйиим эргийиэр диэри  сүүрэрим. (күлэр – А.Н.)   Оччолорго бырааһынан үлэлээбит Александра Николаевна Иванова сүүрэргэ сөпкө тыынары үөрэппитэ. Сүүрүөх иннинэ быччыҥы тэнитэр дьарыктары көрдөрөн биэрэрэ. Маннык гыннахха кислород толору киирэр  диир буолара. Ол сүбэтэ улаханнык туһалаабыта.

Онтон   2000 сыллаахха Тамалакаан баһылыгынан өр кэм үлэлээбит Зоя Ивановна Федорова үтүө дьыала бырагыраама чэрчитинэн бэртээхэй успуорт саалатын туттарбыта. Аны онно эрчиллэр буолбуппут. Тамалакааннар успуорка күүстээхпит. Ол тутуллубут саҥа саалбытыгар оҕолор дьарыктанан абыраммыттара. Кэмигэр сөптөөх усулуобуйа тэриллэн даҕаны ситиһиигэ кынаттаатаҕа дии.

 

Сардаана ТРОФИМОВА:  “Күүстээх санаалаах буолуҥ!”

Сардаана Парижка ыытыллар Олимпиадаҕа бэлэмнэнэ сырыттар даҕаны биһиги сурунаалбыт ааҕааччыларыгар анаан, биэрбит ыйытыыларбар эппиэттээбитэ.

  • Сардаана, быйыл сайын Сахабыт сиригэр “Азия оҕолоро” оонньуулар буоллулар. Бу оонньуу эн олоххор суолтата?
  • “Дети Азии” оонньуулар мин олохпор  улахан оруоллаахтар.  2000 сыллаахха эдьиийбэр  Хатаска сайылыы кэлбитим. Кини миигин Азия оҕолорун иккис оонньууларыгар   сырытыннарбыта. Туймаада стадионугар  оҕолор сүүрүүгэ күрэхтэһэллэрин көрөммүн дьарыктанар баҕа санаа киирбитэ. Үһүс оонньууларга Саха сирин сүүрүүгэ хамаандатыгар киирэн күрэхтэһиэхтээхпин диэн  сыал-сорук  туруоруммутум. Онтон ыла кыра кыралаан дьарыктанан барбытым.
  • Сүүрүүк буолууҥ историятын туһунан кэпсээ эрэ.

—  2001 сыллаахтан Үөһээ Бүлүүгэ Николаев Геннадий Алексеевичка дьарыктанар буолбутум . 2002 сыллаахха  улуус сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирбитим,  2003 с.  Оҕо успуордун оскуола-интернатыгар киирбитим.    2004 сыллаахха Азия оҕолоро үһүс  оонньууларыгар  кыттыбытым. Итинтэн ыла мин сүүрүүк буолар суолум саҕаламмыта.

-Эһиги дьиэ кэргэҥҥитигэр спорт оруолун туһунан тугу этиэҥ этэй?

— Ийэм Мария Ивановна чөл олоҕу тутуһар, спорду сэҥээрэр. Кини  бэйэтэ кыралаан сүүрэр буолан,  ийэбитин батыһан, үтүктэн оҕолор үһүөн  спортка чугас буолбуппут.  Курэхтэһэн кэллэхпитинэ ийэбит  грамотабытын,  дипломмутун эбэһээт аһыыр остуол утары турар ыскаапка көстөр сиргэ уурааччы. Кэлбит дьон бары көрөллөрүн курдук.  Дьоммут биһигиннэн киэн тутталларын билэр этибит. Киэһээҥҥи аһылыкка олорон,  омуннуу омуннуу хайдах күрэхтэспиппин, дьарыктаммыппын кэпсиирбин өйдүүбүн.

-Төрөөбүт-үөскээбит Тамалакааныҥ эн олоххор…

-Мин спордунан дьарыктанарбар, куоракка күрэхтэһиилэргэ кэлэрбэр урукку баһылыкпыт Федорова Зоя Ивановна элбэхтик көмөлөспүтэ. Спорду олус өрө тутар, өйүүр дэриэбинэ этибит. Араас күрэхтэһиилэр өрүү буолааччылар. Онно дэриэбинэ дьоно бары кытталлара.  Оҕо сааһым саамай күндү кэмнэрэ  Тамалакааҥҥа ааспыттара. Дойдубун наһаа ахтабын.  Дойдум мэлдьи  сүрэхпэр баар.

  • Эн дьулууруҥ, күүстээх санааҥ хантан кэлбитэй? Эбэтэр дьарыгыҥ ону биэрэр дуу?
  • Киһи тугу эрэ сыал оҥостон ис сурэҕиттэн ол дьыалатыгар итэҕэйэр буоллаҕына кинини туох да тохтоппот. Ол курдук мин эмиэ баран иһэбин. Үлэбин таптыыбын, ол иһин төһө  да ыарахан буоллун,   талбыт суолбуттан астынабын.
  • Олимпиадаҕа кыттаары бэлэмнэнэ сылдьаҕын. Олимпиадаттан тугу күүтэҕин?
  • Олимпиадаҕа бэйэм бэйэбиттэн астынар курдук 100% үлэлээн сүүрүөхпүн баҕарабын. Өр сылларга үлэлээбит үлэбин тиһэҕэр тиэрдэр гына.

— Күннээҕи режимиҥ хайдаҕый?

—  Сарсыарда  8:30 чаастан  бастакы дьарыгым  саҕалан баран, үс, үс аҥаар чаас  устата буолар. Кэлэн аһыыбын, чөлбөр түһэн сынньана түһэбин, онтон 16:00-17:30 диэри иккис дьарыкпар киирэбин. Онтон эмиэ чөлбөр түһэрбэр аналлаах  процедуралары оҥоробун. Аһаан баран утуйабын.

— Эйиэхэ дьоллоох буолуу формулата хайдаҕый?

— Дьоллоох буолуу билигин миэхэ чугас  дьонум, доҕотторум өрүү дьоллоох, доруобай сылдьаллара буолар. Ону таһынан дьарыгым моһуога, тыраамбата суох этэҥҥэ ааһара эмиэ дьолум.  Уонна, биллэн турар, таптыыр кэргэним өрүү бу курдук аттыбар өйөбүл буола сылдьара – мин дьолум.

-Үгэс буолбут ыйытыы – инники былааныҥ?

-Бу олимпийский ооньуулар кэнниттэн перерыв ылыам.Чугас дьоммор дьиэ кэргэммэр бириэмэбин аныам.

— Олоххор холобур оҥостор  дьоннооххун дуо?

— Холобур оностор дьонум элбэхтэр. Спортка эрэ буолбакка, олох араас эйгэтигэр.  Оттон сүүрүүгэ саамай сөбүлүүр марафонеһым  Элиуд Кипчоге. Кини сүүрүүтүттэн,  олоҕуттан холобур ылабын.

— Иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаҕыный?

— Иллэҥ кэмим дьарыгым быыһыгар сынньалаҥ бириэмэм. Ол иһин күүһү барыыр атын дьарыгы оҥорбоппун.  Кыратык айар үлэнэн дьарыктанабын. Гербарий хатарабын. Туойтан араас симэхтэри оҥоробун. Ону кытта сынньалаҥмар сахалыы киинэлэри, сериаллары  сөбүлээн көрөбүн. Кэлин киинэни  олус үчүгэйдик устар буолбуттар.

Саамай сөбүлүүр киинэлэрбинэн «Мин үрдүбэр күн киирбэт»,  «Муммуттар»,  «Карина»,  “Кыталык үҥкүүлүүр сирэ” уонна «Кэрэни көрбүт» буолаллар.

— Сөбүлүүр суруйааччыҥ?

—  Мин эбээм бииргэ төрөөбүт убайа суруйааччы,  драматург Афанасий Игнатьевич Федоров. Тамалакаан орто оскуолата кини аатын сүгэр. Кыра эрдэхпиттэн онон киэн тутта улааппытым.  Өссө биир оҕо эрдэхпиттэн сөбүлүүр суруйааччым Семен Титович Руфов. Кыра сылдьан кини хоһооннорун  нойосуус үөрэтэн, ааҕыы күрэхтэригэр элбэхтик кыттарым.

-Тус олоххун кэпсии түстэххинэ, соторутааҕыта ыал буолбутуҥ. Кэргэниҥ  төһө көмө-өйөбүл буоларый?

— Кэргэним Евгений миигин кытта сбордарбар сылдьыһар . IT улэлиир буолан ону  үлэтэ көҥүллүүр. Кини өйөбүлэ  олус улахан. Кун аайы дьарык иннинэ массаас оҥорор.  Дьарыкка тахсар уубун-хаарбын бэлэмниир. 35-40 км бэлэсипиэтинэн  батыһан уулатар, аһатар. Кэлбитим кэннэ массаас оҥорооччу суох буоллаҕына бэйэтэ оҥорор. Анал үөрэҕэ  суох эрээри атын массажистары көрөн үөрэммитэ. Миэхэ наһаа кыһаллар. Дьарык кэннэ сынньанарбар, чөлбөр түһэрбэр көмөлөһөр.  Биһиги биир хамаандабыт, биир былааннаахпыт,  иккиэн биир сыалы көрөбүт  диибит. Кэргэним миигин өйүүрүттэн, өйдүүрүттэн наһаа киэн туттабын.

-Махтанар учууталларгын ааттаатаххына, кимнээҕий?

-Саамай күндүтүк саныыр учууталларым бары Тамалакааным оскуолатын учууталлара буолаллар. Олортон биирдэстэрэ билигин оскуола директора Спиридон Иванович Федоров миигин спортка угуйбут физрук буолар. Уопсайынан Тамалакаантан элбэх спортсмен тахсыбыта биһиги физкультураҕа учууталбыт улахан өҥөтө дии саныыбын.

-Спордунан дьарыктанар оҕолорго, эдэр дьоҥҥо баҕа санааҥ?

⁠-Хас биирдии киһи баҕа санаата туолара бэйэтиттэн тутулуктаах. Туох да мэһэй кэлбитин иһин тостубакка, туораабакка харса суох иннин диэкки баран истэххинэ син биир ол сыалгар тиийэҕин. Ол иьин куустээх  санаалаах буолуҥ диэхпин баҕарабын.

  • Биһиги, саха дьоно-сэргэтэ бары эн тускар ыалдьабыт. Ситиһиини баҕарабыт!
  • Улахан махтал!

 

 

 

 

spot_imgspot_img

Сэргээҥ

Аа-дьуо

Киһи олоҕун тэтимэ «сп­ринтер» уон­на «стайер» диэн бөлөх­төргө араа­рыллар. Сп­ринтер диэн уһун тыыннаах, ыраахха диэри өр кэмҥэ кыаҕын эс­пэккэ туруоруммут сору­гун ситиһэр киһи. Оттон...

Билсиҥ, Ырыачай — Айталина Цыпандина

Бүгүҥҥү ыалдьыппыт "Уот Дьулустааҥҥа" биир сүрүн оруолу - Ырыачайы оонньообут Айталина Цыпандина-Винокурова буолар. Айталина, кэпсэтиибитин бастаан бэйэни билиһиннэрииттэн саҕалыахха. Хантан төрүттээххиний, ханна үөрэммиккиний? -- Мин куоракка...

Хобороос оруолун толорбут артыыс кимий?

Эрэннэрбиппит курдук, бүгүн "Уот Дьулустаан" сериалга Хобороос оруолун толорбут Сандаара Федотованы кытта кэпсэтиибитин таһаарабыт. -- Мин Үөһээ Бүлүү улууһун Далыр диэн нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Биэс кыыс...

ХОТУН ЫЛДЬААНАны оонньообут артыыс ким эбитий?

Бу күннэргэ саха дьоно "Уот Дьулустаан" сериалынан олоробут диэтэхпинэ, бука, алҕаһаабатым  буолуо. Кырдьыга даҕаны, ураты, сонун бырайыак үгүс дьон болҕомтотун тарта. Оттон артыыстар чаҕылхай...

Мас ууһа Ким

Дьоруойум Ким Петров маһынан миэбэл оҥоруутунан дьарыктанар. Кини оҕо эрдэҕиттэн ону-маны оҥорор дьоҕурдаах буолан, бу эйгэҕэ түргэнник сыстыбыт. Куоракка көһөн кэлэн баран «ютубка» араас...

Луиза Сокольникова: — 40 киилэни түһэрии туһунан

Чэгиэн 90-с, 2000 сыллардаахха чөл олоҕу уруһуйдаа диэн сорудах кэллэҕинэ оҕолор тугу уруһуйдуур этилэрэй? Табах, арыгы, наркотик куһаҕанын утарар плакат арааһын оҥорорбут. Ким арыгы испэт,...

Сэргэ

Елена Слепцова-Куорсуннаах Сэргэни бастакынан оҥорон туруорбут Эллэй Боотур. Муостаах (ытарҕалаах-кулгаахтаах) ойуулаах сэргэлэри түһүлгэтигэр аспыт, сиэллээх сылгы кулун сэлэтин таппыт. 17-с үйэҕэ бастакынан сэргэни Хатыы диэн...