Былырыын дойдуга биллэриллибит Дьиэ кэргэн сылыгар Саха сирэ үтүө-мааны ыалларынан баайын өссө төгүл биллибит. «Сыл бастыҥ ыала» Бүтүн Арассыыйатааҕы күрэскэ аан бастаан Саха сириттэн икки дьиэ кэргэн кыайыылаах тахсыбыта. Муома улууһуттан Соловьевтар «Көс олохтоох ыал» (кинилэр туһунан матырыйаал сурунаал 8 №-гэр тахсыбыта. Эрэдээксийэ бэл.) уонна Ньурба улууһун эдэр ыала Владимировтар «Норуот таптала» диэн номинацияларга кыайбыттара. Кинилэр кырдьык киһи холобур оҥостор, дьиэ кэргэн ытык өйдөбүлүн уонна истиҥ тыынын тута сылдьар ыаллар. Бүгүн биһиги эдэр эрчимнээх олохторунан дойду үрдүнэн биһирэбили ылбыт Владимировтар туһунан кэпсиэхпитин баҕарабыт.
Таптал кыымын сахпыт үлүһүйүүлэрэ
Күөх Ньурба талба мааны кыыһа Валерия уонна Мэҥэ Хаҥалас эр бэрдэ дойду тэбэр сүрэҕэр Москваҕа көрсөн, бэйэ-бэйэлэрин сөбүлэһэн, олохторун устун бииргэ сиэттиспитинэн хаамыахтарын өйдөөбүттэрэ.
«Мин хайа инженерин үөрэҕэр, Костя Чурапчытааҕы физическэй култуура уонна спорт институтун бүтэрэн, Москубаҕа эмиэ физкултуура уонна спорт университетыгар магистратураҕа үөрэнэрбит. Ыал буолар ыйаахпыт үөһэттэн суруллан турдаҕа. Биһигини оҕо сааспытыттан сөбүлээн дьарыктанар успуорпут көрүҥэ – тиэнис холбообута», – диэн Валерия кэпсэтиибитин саҕалыыр.
Ол курдук Валерия Ньурба улууһун I Хаҥалас орто оскуолалатын үөрэнээччитэ активист бастыҥа, успуорду өрө туппут кыыс эбит. Кини оҕо сааһыттан остуол тиэниһинэн илиитин араарбакка дьарыктанан, өрөспүүбүлүкэ турнирдарын элбэх төгүллээх кыайыылааҕа, өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирбит.
Оттон Константин ракетканы тутан төрөөбүт диэтэхпинэ сыыспатым буолуо. Кини аҕата Мэҥэ Хаҥалас Ороссолуода олохтооҕо Афанасий Петрович Владимиров аата тиэниһинэн үлүһүйээччилэргэ үчүгэйдик биллэр, бэйэтин кэмигэр остуол тиэниһигэр элбэх спортсмены иитэн таһаарбыта.
Өссө оҕо сылдьан остуол тиэниһигэр Костя 2004 сыллаахха, Валерия 2008 сыллаахха «Азия оҕолоро» Норуоттар икки ардыларынааҕы спортивнай оонньууларга кыттыбыттар.
Оччолорго төһө да биир эйгэҕэ эргийэ сырыттыннар, бэйэ-бэйэлэригэр харахтара хатамматах эбит.
«Костя миигиттэн сааһынан улахан уонна, хайа, инники күөҥҥэ сылдьар лидер буоллаҕа. Биһиги, оскуола кыргыттара, кинилэр, улахан теннисистэр, оонньуулларын сөҕө уонна толло эрэ көрөрбүт. Онон, бэркэлээтэҕинэ, көннөрү «привет» уонна «пока» эрэ диэнинэн муҥурданарбыт», – диэн мичээрдиир Валерия.
Арай 2011 сыллаахха Москваҕа үөрэнэ сылдьар эдэр дьон Дьокуускайтан тиэнис күрэхтэһиитигэр кэлбит доҕотторун кытта Кыһыл болуоссакка көрсүспүттэр. Ол онно дьэ үчүгэйдик билсэн, ирэ-хоро кэпсэтэн, доҕордоһуулара тапталга кубулуйан, 2013 сыллаахха ыал буолбуттар. Кыыстара Сандааралара күн сирин көрөн, аны ийэ, аҕа буолар үрдүк дьолу билбиттэр.
«Алаас ахтылҕана диэн баар эбит»
Билигин Владимировтар Ньурба куоратыгар үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Валерия Ньурба оройуонун дьаһалтатын ыччат дьыалатыгар уонна имиджевай политикаҕа управлениетыгар салайааччынан үлэлиир. Ньурба оройуонугар саамай эдэр салайааччынан буолар. Константин Афанасьевич Ньурбатааҕы үөрэх управлениетын иитии уонна эбии үөрэхтээһин отделын салайааччытынан үлэлиир.
Валерия этэринэн, билигин саамай үлэлиир, айар-тутар, олохторун оҥостор саастара.
«Биһиги кэргэмминнээн дойдубутугар олус бэриниилээх дьон эбиппит. Бииргэ үөрэммит оҕолорбут үгүстэрэ Москваҕа олохсуйбуттара. Оттон биһиги үөрэхпитин бүтэрдибит эрэ дойдубутугар, Сахабыт сиригэр барабыт диэн тулхадыйбат санаалаах этибит. Ньурбаҕа олохсуйбуппут алтыс сылыгар барда. Төрөөбүт улууһум сайдарын туһугар үлэлиэхтээхпин, кыһаллыахтаахпын диэн өйдөбүл мин өйбөр-санаабар оҕо сааспыттан бигэтик сылдьар. Маныаха кэргэммэр Костяҕа махталым муҥура суох. Кини миигин өйөөн, киин улуус уола Бүлүү өрүс тардыытыгар олохсуйарга сөбүлэспитэ», – диэн кэргэнигэр истиҥ тыллары аныыр.
Дьоһун кыайыылара-төрөөбүт сирдэригэр бэлэх
Валериялаах Константин саамай күөгэйэр күннэригэр сылдьар кэмнэрэ. Ол да иһин буолуо, эппиэтинэстээх үлэлэрин улуус уопсастыбаннай олоҕун кытта бэркэ дьүөрэлииллэр. Валерия улуус сэбиэтин саамай эдэр дьокутаата, олохтоох таһымҥа ылыллар быһаарыыларга кини куолаһа улахан оруоллаах. Оттон 2024 сыл Валерия Владимирова салайыылаах Ньурба эдэр ыччатын дэлэгээссийэтэ «Муус устар» бэстибээлгэ үһүс, Кэбээйигэ ыытыллыбыт «Табыс» бэстибээлгэ бастакы миэстэлэри ылбыт.
Ол эрээри Владимировтар 2024 сылга саамай улахан ситиһиилэринэн, биллэн турар, Бүтүн Арассыыйатааҕы «Бастыҥ ыал-2024» конкуруска «Норуот таптала» диэн номинация дойду бары эрэгийэннэриттэн кыттыбыт ыаллары кыайан хоппуттара буолар.
«Арай үлэлээн тигинэтэ аҕай сырыттахпытына, Ньурба улууһун чиэһин көмүскээҥ, «Сыл бастыҥ ыала» куонкуруһугар кыттыҥ диэн этиилээх таҕыстылар. Үүнүүнү-сайдыыны төлкөлүүр саҕалааһынтан аккаастаммат үгэстээхпит. Ылыстыбыт да түмүгэр тиэрдэргэ кыһаллабыт. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэҕэ «Бастыҥ эдэр ыал» номинацияҕа кыайдыбыт. Быйыл «Норуот таптала» диэн дьон-сэргэ куоластааһынынан талыллар номинацияны киллэрбиттэр эбит. Арай Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтин хамыыһыйата биһигини онно кыттарбытыгар эттилэр. Сөбүлэспиппит. Дьэ үлэбит саҕаламмыта, ыал быһыытынан бэйэбитин билиһиннэрэр презентация оҥорбуппут. Сахабыт сирин чиэһин түһэн биэрбэт туһугар диэн түһүнэн кэбистибит», – диэн Валерия кэпсиир.
Саха сирин бүттүүнэ куйаар ситиминэн Владимировтар туһугар куоластааһыҥҥа туруммута. Бэл диэтэр, Ил Дархан Айсен Николаев Владимировтары өйүүр туһунан дьоҕус ролик таһаарбыта. Ол эрээри, эдэр ыал аҥардас саха дьонун өйөбүлүнэн бу номинацияҕа тиксибитэ диир ситэтэ суох буолуо, атын эрэгийиэннэртэн да ис киирбэх эдэр дьон туһугар куоластарын биэрбиттэрэ. Тыва ыала тилэх баттаһан иһэн, кэннигэр хаалбыта.
Онон Дьиэ кэргэн сылыгар Владимировтар төрөөбүт өрөспүүбүлүкэлэригэр дьоһун кыайыыны аҕалбыттара – саамай норуодунай номинацияҕа кыайыылаах тахсыбыттара!
Дьиэ кэргэн истиҥ эйгэтигэр…
Төһө да үлэ үөһүгэр эргийэ сырыттыннар, Владимировтар дьиэ кэргэннэригэр таптал, истиҥ сыһыан, оҕолугар болҕомто курдук өйдөбүллэр өрө тутуллаллар.
«Төрөппүттэрим Наталья Никитична, Георгий Ефимович Спиридоновтар. Бэйэм олох кыра эрдэхпиттэн эбээбэр Елизавета Петровнаҕа иитиллибитим. Онон эбээ оҕотобун. Мин саамай чугас киһим – эбээм. Кини олус муударай киһи. Эбээбин батыһа сылдьан олоххо олус элбэххэ үөрэммит эбиппин. Кини олоххо сыһыаҥҥа такайбыт билиитинэн сирдэтинэбин. Ол курдук, былыр да, быйыл да ыал диэн ытык өйдөбүл буоллаҕа. Оттон бу ытык өйдөбүлү өрө тутар сыалтан, ол аата ыал буолбут дьон олохторо дьоллоох буоларыгар икки өттүттэн кыһаныахтаахпыт. Манна өйдөһүү, өйөһүү, бэйэ-бэйэ санаатыгар, быһаарыныытыгар ытыктабыллаах сыһыан баар буолара олус наадалаах. Уонна оттон ыалы ыал гынааччы оҕо буоллаҕа. Биһиги күммүт-ыйбыт оҕобутуттан тахсар. Кини киһи киһитэ буолан тахсара биһигиттэн, хайдах оҕобутун сөпкө сайыннарарбытыттан тутулуктаах. Сандаарабыт биһигини көрө-истэ сылдьан, эмиэ олоххо олус активнай киһи. Костялыын быыс буллубут да сөбүлүүр тиэниспитинэн дьарыктанабыт, Ньурба чиэһин көмүскээн күрэхтэргэ кыттабыт. Сандаараҕа биһиги дьоҕурбут бэриллибит курдук көрөбүн. Ол эрээри кини ордук култуураҕа чугас. Кини билигин үҥкүүнэн уонна фитнес-аэробиканан сөбүлээн дьарыктанар. Фитнес-аэробикаҕа өрөспүүбүлүкэ күрэҕэр Ньурба хамаандатын кытта кыттан үһүс миэстэлээх. Ол эрээри испитигэр эрэнэбит, хаһан эрэ ийэлээх-аҕатын туйаҕын хатаран тиэнистээн туруо», – диэн ийэ кэпсиир.
Сандаара ийэтэ этэринэн, олох аҕатын оҕото эбит.
«Аҕатын биир сүрүн көмүскэһээччитэ. Биллэн турар, мин ийэ быһыытынан кыыспар чугаспын. Ол эрээри, кыыс оҕо аҕа тапталыгар убанан улаатыахтаах. Аҕа тапталыгар улааппыт кыыс оҕо эрэллээхтик бэйэтин сананарыгар дьайар дии саныыбын. Соҕотох принцессабытын иккиэн да тэҥинэн таптыыбыт. Ол да буоллар, үөрэҕин ситиһэрин уонна бириэмэтин туһалаахтык атаарарын ирдиибит. Уруоктарын кэннэ араас куруһуоктарга, эбии үөрэххэ сылдьар. Сандаара бэйэтэ да актыыбынай киһи, оннук тиэмпэни сөбүлүүр», – диэн күлэр Валерия.
Оттон эдэр ыал инники олохторугар сайдам ыал аатын чиэстээхтик илдьэ сылдьан, үлэлээн-хамнаан, айан-тутан төрөөбүт дойдуларыгар туһалаах буолалларыгар баҕараллар.
Бу курдук саха эдэр ыала Владимировтар сылаас эйгэлэрин туһунан үллэһиннилэр. Кинилэр ордук биир дойдулаахтарыгар, саха дьонугар махталлара улахан – кинилэргэ эрэммиттэрин уонна өйөөбүттэрин иһин.
