Өрөспүүбүлүкэбитигэр саха тылын дэкээдэтин чэрчитинэн араас тэрээһин буолар. Аныгы саха ийэ тылбытын хараанныырга, сыыһырдыбакка ыраастык туттарга, саҥарарга кыһаллара хайҕаллаах. Билигин ол өйөнүллэр, биһирэнэр. Ол эрээри, өрүү бу курдук буолбатах этэ. Сахабыт сирин киин куоратыгар 70-80-ус сылларыгар “не разговаривайте по своему!” диэн дьарыйаллара баара. Ол саҕаттан, ону ол диэбэккэ, төрөөбүт тылбыт туттуллар эйгэтин кэҥэтэр, уу сахалыы суруйан, этэн-тыынан, сахаҕа үөрэтэн-такайан үлэлээбит тарбахха баттанар ытыктыыр дьонноох этибит. Олортон биирдэрэ Василий Никитич Протодьяконов буолар. Кини саха норуотугар киэҥник биллэр тыл үөрэхтээҕэ. “Учууталлар учууталлара” ааты биир бастакынан сиэрдээхтик сүкпүт улахан буукубаттан суруллар Учуутал. Василий Никитич үөрэтэн-иитэн таһаарбыт элбэх көлүөнэ устудьуоннара билигин Сахабыт сирин араас муннугар саха тылын учууталларынан бэриниилээхтик үлэлии сылдьаллара хайҕаллаах. Василий Никитич саха тыла, литэрэтиирэтэ сайдарыгар олоҕун бүтүннүү анаабыт, улуу суруйааччылар үлэлэрин анааран үйэтиппит, саха тыйаатырын ис хоһооно байарыгар сүҥкэн кылааты киллэрбит, дьонугар-сэргэтигэр саха тылын сүмэтин баайын тиэрдэргэ кыһанан, ис сүрэҕиттэн үлэлээбит үтүөкэн киһибит. Кинини Бырдьахаанап диэн ытыктаан ааттаан туран, “Ньургуһуннар” диэн норуот уостан түһэрбэккэ таптаан ыллыыр ырыа ааптарын быһыытынан эмиэ билэбит. Биһиги бүгүн саха тылын уһулуччулаах учуонайын, П.А.Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреатын кыыһа, ааттыын аҕатын биир бастыҥ айымньытын санатар Ньургууна, Ньургууна Васильевна Протодьяконова аҕатын туһунан ахтыбытын билиһиннэрэбит.
“Аҕам төрөппүт мунньаҕар астынан туран сылдьара. Ханнык төрөппүт оҕото хайҕанарын астыммат буолуой? (күлэр). Биир түгэни умнубаппын. Маҥнайгы кылааска ырыа уруога атын предметтэртэн хойутаан саҕаламмыта. Төрөппүттэрим нуоталаах тэтэрээти ылбакка хаалбыттар этэ. Мин ол киэһэ, хайдах анал тэтэрээтэ суох барабын диэн, ытаан бөҕө буолбутум. Арай, сарсыарда турбутум, остуолбар нуоталаах тэтэрээт сытара. Аҕам түүнү быһа олорон убайым линиэйкэлээх тэтэрээтигэр бүтүннүү нуоталары уруһуйдаан кэбиспит этэ”. Бу холобур Василий Никитич хайдах курдук аҕалыы кыһамньылааҕын туоһулуур. Аны туран, киһи эрэ ылла да нуотаны сатаан уруһуйдаабат эбээт. Манна муусукаҕа дьоҕур, анал билии ирдэнэр. Оттон бары билэрбит курдук, Василий Протодьяконов муусукаҕа айылҕаттан ураты дьоҕурдааҕа. Ньургууна Васильевна дьиэбитигэр наар муусука оонньуура диэн ахтар. “Бииргэ төрөөбүттэрим бары муусука оскуолатыгар үөрэммиттэрэ. Киэһэ аайы араас үнүстүрүмүөҥҥэ оонньууллара. Наһаа үчүгэй хаачыстыбалаах, муостан оҥоһуллубут клавишалаах пианинолаах этибит. Аҕабыт муусука тэтигин ким түргэнник уонна сөпкө хатылыырыгар күрэхтэһиннэрэр этэ. Бэйэтэ мандалинаҕа олус бэркэ оонньуура.”
Василий Никитич улахан ууһут эбит. Кыыһын ууттан куттаммат буоларга, үчүгэйдик харбыырга үөрэппит. Ньургууна Васильевна аҕатын үөрэҕин бырахпакка, күн бүгүн харбыыр. Эбэһээт быыс булан, нэдиэлэҕэ иккитэ-үстэ улахан, спортивнай бассейҥҥа харбыыр эбит. Ол доруобуйаҕа туһатын туһунан этэ барыллыбат.
Биһиги бүгүн, кылгастык да буоллар, ытыктабыллаах Василий Никитич аҕа быһыытынан хайдаҕын көрдөрдүбүт. Кини кыыһа Ньургууна Васильевна Протодьяконова аҕатын аатын ааттата сылдьар улахан буукубаттан суруллар Быраас, кини Москубаҕа баар “Бэс чагда” санаторий эмтиир салаатын сэбиэдиссэйинэн үлэлээн, бар дьонун абырыы сылдьар. Оттон учууталлар учууталлара Василий Никитич Ийэ тылын ис кутугар дириҥник иҥэрбит киһи бары өттүнэн дэгиттэр, кэрэмэс. Эмиэ улаханнык ытыктыыр киһибит Дапсы саха тылын КИҺИТИЙИИ тыла диэбитин маныаха санаан кэллим. Төрөөбүт тылбытын өрө тутан, оҕолорбутун уу сахалыы иитэн, киһитийиэҕиҥ! Оччоҕо бэриниэхпит суоҕа арҕааттан соҥнонор албын “сыаннастарга”!
А.Никифорова-Шадрина, куйаар ситимиттэн хаартыска туһанылынна.
