Лев Павлов дьиэтин сылаас холумтана

«ОҔОМ КҮРЭХТЭҺЭР КҮНҮГЭР АЛААДЬЫЛААН ҮРДҮК АЙЫЫЛАРТАН КӨРДӨҺӨБҮН»

«Азия оҕолоро» ахсыс но­руоттар икки ардылары­нааҕы спортивнай ооннь­уулар ньиргийэн бүтээт­тэрин кытта, Саха сирин олохтоохторугар олус үө­рүүлээх сонун көтөн кэлби­тэ. Сунтаартан төрүттээх Лев Павлов уонна Амма хо­һуун уола Андрей Мидло­вец тустууга Европа чөмпү­йүөннэринэн буолбуттара! Саха уолаттарын үрдүк си­тиһиилэрин бары да уруй­даан-айхаллаан көрүстү­бүт.

Лев Павлов успуорт тү­һүлгэтигэр ситиһиилэрин туһунан сонуннары истэ- билэ сылдьабыт. Эдэр ки­һи бу чыпчаалга «сатабыл­лаах саһыл саҕалаах» эрэ буолан тахсыбатаҕа чуол­кай. Сыралаахтык дьарык­танан, күүстээх санааты­нан кини кыайыы пъедес­талыгар тахсан, дойдутун чиэһин кэмүскээтэ. Биһи­ги Лев алаһа дьиэтин сы­лаас холумтаныгар хайдах иитиллэн, такыллан көччөх гынан көппүтүн билээри ийэтин Майя Афанасьевна­ны кытта кэпсэттибит.

ОҔОЛОР СИТИҺИИЛЭРЭ – ТӨРӨППҮТ ДЬОЛО

Майя Афанасьевна Усу­йаана улууһун Хаһааччы­йа нэһилиэгин 5 кыыстаах дьиэ кэргэҥҥэ күн сирин көрбүт. ХИФУ-га үөрэнэн юрист идэтин баһылаан ба­ран олоҕун аргыһын Семе­ну көрсөн ыал буолбуттар.

«Семен эмиэ элбэх оҕо­лоох ыалтан сылдьара. Би­һиги олоҕу көрүүбүт сөп тү­бэһэрэ, ордук оҕолору ии­тиигэ. Оторой-моторой түөрт уоллаахпыт, мурун бүөтэ сибэкки кыысчаан­наахпыт», – диэн ийэ кэп­сээнин саҕалыыр.

Павловтар Сунтаар сэ­лиэнньэтигэр олороллор. Ийэ хапытаалын көмөтү­нэн уһаайба атыылаһаннар икки мэндиэмэннээх дьиэтуттан, олохтоохтук оҥос­тубуттар.

«Оҕолор көҥүл ооннь­уур киэҥ-куоҥ дьиэлэмит­тэриттэн, оҕуруот олордор тэлгэһэлэммиппититтэн олус үөрбүппүт», – диэн ыал хаһаайката этэр.

Европа чөмпүйүө­нүн үрдүк аатын ситис­пит Павловтар улахан уол­лара Лев Роман Дмитриев аатынан олимпийскэй ре­зервэ училищетын устудь­уонунан буолар, иккис уол Филипп Сунтаар 1 №-дээх оскуолатыгар 9 кылааска тахсыбыт, үһүс уол Сэмэн­чик 5-с, төрдүс уол Алмаас 1 кылаастары бүтэрбиттэр, мурун бүөтэ кыыстара Зла­та «Чебурашка» уһуйаан иитиллээччитэ.

«Уолаттарбыт үөрэхтэ­ригэр үчүгэйдэр. Филипп физикаҕа өрөспүүбүлү­кэтээҕи олимпиада при­зера, Алмаас математи­каҕа өрөспүүбүлүкэтээҕи олимпиада призера. Кыра кыыспыт Злата ааттыын «көмүс», Сунтаардааҕы оҕо искусствотын оскуо­латыгар үҥкүүгэ сүүмэр­дээһини ааһан дьарык­таммыта сыл буолла. Ону таһынан уһуйаан иһинэн тэриллибит фольклор бө­лөҕөр сылдьар, хабылыкка дьарыктанар. Улуустааҕы «Иитээччи уонна иитил­лээччи» хабылык күрэ­ҕэр иккис миэстэ ылбыта, НПК- ларга кыттар», – диэн Майя оҕолорун туһунан олус истиҥник кэпсиир.

Павловтар оҕолоро үө­рэхтэригэр уонна успуор­ка ситиһиилэрин иһин тө­рөппүттэригэр улууска ыы­тыллыбыт бастыҥнары чиэстиир «Чыпчаал -2024» ыҥыраннар, «Кыһамньы­лаах төрөппүттэр» номина­циянан наҕараадалаабыт­тар.

ТӨРӨППҮТ ХОЛОБУРУНАН

Майя Афанасьевна кэп­сээнин истэ олорон, оҕолор бу курдук сырдыкка, кэ­рэҕэ тардыһыылаах, дьу­луурдаах буолбуттарыгар төрөппүттэрэ улахан дьа­йыылаахтар эбит дии са­ныыбын. Оттон Майя да, Семен да үлэлэринэн, дьоҥҥо сыһыаннарынан, сыалы ситиһэр дьоҕурда­рынан оҕолоругар үтүө хо­лобур буолбуттара саарбах­таммат.

Холобур, Майя Афа­насьевна улууһугар бил­лэр илиитигэр талааннаах маастар, кини тикпит оҥо­һуктара үгүс кыыс, дьах­тар маллаах иһитигэр ха­ралла сытар буолуохтаах.

«2014 сыллаахха оҕо­лонон олорор кэммэр кис­тэлэҥ талааным аһыллан, оҕуруонан тигиини ба­һылаабытым. Бизнес-бы­лаан көмүскээн, социаль­най хантыраакка киирсэн, «самозанятай» буолбутум. Дьиэбэр чөкө мастерс­кой тэриммитим. Оҕотут­тан улахан дьонугар тии­йэ оҕуруонан аныгылыы моһуоннаах киэргэллэри, ыһыах симэхтэрин, саха­лыы суумкалары, саарпык­тары, унтуу билэлэрин уон­на да атын оҥоһуктары сакааһынан тигэбин. Иэ­йиим музата кыракый си­бэкки кыысчааным, кини­ни киэргэтэрбин сөбүлүү­бүн», – диэн кэпсиир Майя.

Кини үлэлэрэ өрөспүүбү­лүкэ араас муннуктарыгар тарҕаммыттар, киниэхэ киэргэллэри, оҥоһуктары сакаастыыр дьон элбээбит. Оттон «Сэрбэкэ» саҕыннь­ах салона Майя Павлова­ҕа сахалыы оһуордаах су­куна саарпыктары сакаас­таабыта кини кырдьык уран тарбахтаах, талаан­наах иистэнньэҥ буоларын туоһулуур.

Майя Павлова ону та­һынан араас быыстапка­ларга, күрэстэргэ кыттар. Кини 2023 сыллаахха Гор­найга буолбут аатырбыт модельер- худуоһунньук Августина Филиппова тэ­рийбит «Оһуор ойуур та­ҥаһа» саха төрүт таҥаһын кытта кэтиллэр хаттык кө­рүҥнэригэр өрөспүүбүлү­кэтээҕи күрэҕэр кыттан, «Сахалыы стилизованнай симэх» номинациятыгар кыайыытын кэрэни айар үлэтин үрдүк ситиһиити­нэн сыаналыыр.

Оттон дьиэ кэргэн аҕа баһылыга Семен Андрее­вич уолаттарыгар аҕалыы тапталын таһынан, инни­кигэ атахтарыгар бигэтик турар буолалларыгар бары күүһүн уурар эбит диэн тү­мүккэ кэлэбин.

Семен Андреевич Сун­таар улууһун Бүлүүчээн нэ­һилиэгэр 11 оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ күн сирин көр­бүт. СГУ физкультура инс­титутун бүтэрбит, оҕо эр­дэҕиттэн тустуунан дьа­рыктанан улааппыт. Тус­тууга оҕолорго, эдэр ыччакка Арассыыйа при­зера. 2023 сыллаахха буол­бут Манчаары оонньуула­рыгар хапсаҕайга чөмпү­йүөннээбит, хапсаҕайга Саха сирин спордун маас­тара, СӨ физическэй куль­тураҕа уонна спорка туйгу­на. 20 тахса сыл Сунтаарга физкультура учууталынан, тириэнэринэн, улуустааҕы успуорт салаатын сала­йааччытынан үлэлээбит.

Майя кэргэнин туһунан истиҥник кэпсиир.

«Аҕаларын үтүө холобу­рунан уолаттар бары бас­такы кылаастан Сунтаар­дааҕы успуорт оскуолаҕа тустуунан дьарыктанал­лар. Аҕабыт улахан уолун Лёваны кыратыттан илдьэ сылдьан дьарыктаабыта. Лев сэттэ сааһыттан тус­туунан дьарыктанар. Аҕа­быт ол кэмҥэ тустуу тириэ­нэрэ этэ. Мин өйдүүрбүнэн өрөбүллэргэ наар күрэх­тэһэ бараллара. Ол кур­дук күрэхтэһиилэри сырса сылдьан кытталлара. Аҕа­быт: «Эрчиллии ситиһии­гэ бастакы үктэлинэн буо­лар, кыайыыга-хотууга ха­йысхаламмыт киһи күрэх­тэһиилэргэ хатарыллар,» – диирэ. Ол аайы айанын ороскуотун бэйэбит уйу­нарбыт, оҕобут үүнэрин- сайдарын туһугар бүтэ­һик харчыбытын да уур­бут түгэннэрдээхпит. Кыа­йыылар да, хотторуулар да бааллара. Күрэх кэннэ аҕа­та тустуу кэмигэр ханнык ньымалар туттуллубутта­рын анааттарар этэ, ханна сыыспытын тобулатара», – диэн ийэ кэпсиир.

ТӨРӨППҮТ ӨЙӨБҮЛЭ КЫНАТТЫЫР

Олохторугар үлүһүйүү­лээх дьон үгэс курдук ту­мус туттар киһилээх буо­лаллар.

«Лёваҕа үтүө холобуру­нан аҕата буолар. Аан бас­таан тустан саҕалыырыгар аҕатын мэтээллэрин си­тэр баҕа санаалааҕа. Ону таһынан киниэхэ сирдь­ит сулус буолаллар: олим­пийскай чөмпүйүөннэр Ро­ман Дмитриев, Павел Пи­нигин, икки төгүллээх аан дойду чөмпүйүөнэ Вик­тор Лебедев, олимпийскай призер Александр Ива­нов. Александр Иванов Лё­ва үтүө сүбэһитэ, кини ди­риҥ баай уопутун үллэстэр, үөрэтэр. Лёва кинини олус ытыктыыр, биир да тылын сыыска — буорга түһэрбэк­кэ истэр, ылынар», – диэн салгыы кэпсиир уол ийэтэ.

Маайа Афанасьевна Лев оҕо сылдьан хайдах курдук көмө буоларын са­наан истиҥник мичээр­диир.

«Лёва от үлэтигэр эрил­лэн улааппыта, ыал ула­хан оҕото буолан мас ха­йытыыта, уу таһыыта ки­ни эбээһинэһэ этэ. Ол кэмҥэ маһынан оттуллар оһохтоох этибит. Өрөбүл күн үлэтин толоро охсоро. Күүлэҕэ үс эрээтинэн түн­нүккэ диэри маһын хайы­тан кыстаан баран биир­дэ оонньуу ойооччу. Кы­ратыттан дьаһаллаах ки­һи. Иккис кылааска үөрэнэ сылдьан оскуолаттан кэлэн иһэн бэкээринэҕэ килиэп уурдарбыт буолара. Улахан бөһүөлэккэ килиэппит на­һаа түргэнник атыыланан бүтэн хаалара, лааппы­га тиийдэхпинэ, «Лёва ки­лиэп уурдарбыта», – диэн сип-сибиэһэй килиэптэри аҕалан иннибэр уурааччы­лар. Инньэ гынан килиэпкэ тиксэрбит. Аны оччолор­го суотабай сибээспит да, дьиэтээҕи төлөпүөммүт да суоҕа. Инньэ гынан уу ку­тар массыынаны бөһүөлэ­ги биир гына кэрийэн көр­дүүрбүт. Ону оҕобут көрө-истэ сылдьан, оскуолаттан кэлэн иһэн водовозкаҕа түбэспит буоллаҕына, уу кутаар диэн сакаастаан ааһар эбит этэ. Ким да со­руйбатаҕын үрдүнэн бэйэ­тэ ис-иһиттэн кыһаллан оҥороро», – диэн ийэ кэп­сиир.

Маайалаах Семен оҕо­лорун үөрэххэ, успуорка туһуламмыт санааларын ийэ-аҕа тапталынан өйүүл­лэр.

Дьиэлэригэр оҕолоро ус­пуорт эйгэтигэр, билии­гэ ситиһиилэрин көрдөрөр киэн туттар муннуктаах­тар. Бу муннуктарын дол­бууругар аан бастаан ула­хан уол Лёва тустан кыай­быт кубоктара турбуттар, мэтээллэрэ ыйаммыттар.

«Кэлбит-барбыт дьон харахтара хатанан, хай­ҕаан ааһар ытык миэстэ­бит буолла. Инникитин өс­сө уоттаах-күөстээх гынан тупсаран биэрэр былаан­наахпыт. Күрэхтэһэн үлэ­лээн ылбыт наҕараадала­ра — мэтээллэрэ, кубокта­ра дьиэҕэ онон-манан кы­бытыллыбакка, көстүүлээх миэстэҕэ чиэстэнэн уурул­лан тураллара оҕолор­бут санааларыгар да үчү­гэй буоллаҕа», – диир Майя Афанасьевна.

ОҔОНУ ДЬИЭТИГЭР АХТАР-КҮҮТЭР БУОЛЛАХТАРЫНА…

Павловтар ини-биилэр сайын устата успуорт лаа­ҕырыгар сылдьаллар. Ол кэннэ буолаары турар ула­хан күрэхтэргэ сүүмэрдэм­мит хамаандаҕа киирэргэ бэлэмнэнэллэр. Күн аайы күҥҥэ иккитэ эрчиллэллэ­рин туһунан ийэлэрэ кэп­сиир. Ол дьарык бүппү­түн эрэ кэннэ Кириэстээх­хэ дьонноругар оттоһо, сир астыы, сынньана тахсал­лар. Балыктаан, бултаан, сир астаан, сөтүөлээн са­йыны атаараллар, элбэх­хэ үөрэнэллэр, эбээлэригэр көмөлөһөллөр эбит.

«Кириэстээххэ сайын көччүйэр кэмнэрин кы­һыны быһа кэтэһэллэр», – диир Майя. Дьиэ кэргэн иһигэр олохтоммут эйгэ оҕолор улахан олоххо хайдах дьон буолан үктэнэллэригэр ула­хан оруолу оонньуур эбээт.

Ийэ киһи оҕолорун ии­тиигэ ордук ханнык өрүк­кэ болҕомтолорун ууралла­рын туһунан кэпсиир.

«Оҕолорбут бары тус-туспа майгылаахтар, онон хас биирдиилэригэр ура­ты сыһыан ирдэнэр. Үтүө майгылаах, кырдьаҕа­һы ытыктыырга, кыра­ларга харыстабыллаахтык сыһыаннаһарга, мөлтөҕү көмүскэһэргэ үөрэтэбит. Дьиэ иһигэр убаастабы­лы, бэйэ-бэйэҕэ сыанабы­лы, тапталы, эйэни олохтуу сатыыбыт. Ону кытта оҕо­лорум күүстээх санаалаах­тарыттан сөҕөбүн. Ол кур­дук ыйааһын түһэрэр кэм­нэригэр мин эрэйи көрөөч­чүбүн. Оҕолорум этиллибит ыйааһыннарыгар харыс да халбарыйбакка тиийээччи­лэр, мин буоллаҕына аһым да ас буолааччыта суох ол кэмҥэ.

Оҕо дьиэтигэр кини­ни күүтэллэрин, таптыыл­ларын билэр буоллаҕына, дьиэтигэр тардыһар. Онон ийэ буоларым быһыыты­нан, аттыларыгар буола са­тыыбын. Баҕарбыт аста­рын буһарабын. Өйдүүн-санаалыын, эттиин-хаан­ныын сынньаналларыгар усулуобуйа тэрийэ сатыы­бын. Кэллэхтэринэ үө­рэн-көтөн көрсөбүн, айан­наатахтарына, ийэлии ал­гыспынан атаарабын. Лёва өр кэмҥэ «сборга» сылдь­ар кэмигэр дьиэтин аһын олус ахтар. «Ийээ, хортуоп­пуйдаах бэрэскигин наһаа да суохтаатым», – диэччи. Оҕом кэлэригэр сөбүлүүр аһын астаан тоһуйабын», – диэн Майя Афанасьевна дьиэ кэргэнин олоҕун түгэ­ниттэн үллэстэр.

Түмүгэр хас биирдии тө­рөппүт оҕотун саха киһи­тин үгэһинэн араҥаччы­лыырын туһунан кэпсиир.

«Лёвам ыраах сирдэри­нэн-дойдуларынан күрэх­тэһиигэ бардаҕына, испэр оҕобор үтүө тыллары этэ сылдьабын. Күрэхтэһэр кү­нүгэр алаадьылаан, оҕом этэҥҥэ сырыттын диэн үр­дүк айыылартан көрдө­һөбүн. Оҕолорбун бары­ларын да дьиэттэн тахсан бардылар да ахтан бара­бын. Дьиэбит иһэ чуумпу­ран хаалар, аҕабытынаан чуҥкуйбутунан барабыт. Мин этиэм этэ, ийэ, аҕа тапталын билэн улааппыт оҕо инникигэ сыаллаах, бэ­йэтигэр эрэллээх буолар», – диэн истиҥ тылларынан Европа успуордун түһүл­гэтигэр Саха сирин чиэс­тээхтик көмүскээбит Лев Павлов ийэтэ кэпсээнин түмүктүүр.