Нина Слепцова – видеограф, фотограф. Сүрүннээн Саха сирин айылҕатын, дьонун-сэргэтин көрдөрөр. Төрөөбүт дойдута — Муома улууһун Улахан Чистай нэһилиэгэ. Оҕо эрдэҕиттэн айылҕалыын алтыһан улааппыт буолан инники идэтин биологияны кытта ситимнээбит. Томскайдааҕы биологогическэй үнстүүтү бүтэрэн учууталынан үлэлээбит. Ол эрэн, айылҕаҕа таптала баһыйан бүгүҥҥү күҥҥэ араас кэрэ сири-дойдуну устар, кэпсиир көҥүл үлэлээх.
Киһи айылҕаны тоҕо хаартыскаҕа түһэрэрий? Кэрэни элбэх киһиэхэ тарҕатаары, айылҕаҕа, дойдуга тапталы үөскэтээри, дуоһуйуу, ахтылҕан иэйиитин уһугуннараары. Нина Слепцова устуулара, хаартыскалара биллэн турар оннуктар эрээри, кини үлэлэрэ өссө дириҥ суолталаахтар уонна соруктаахтар. Ол туһунан Нина кылгас санааларын, этиилэрин ааҕыахха.
«Киһи инники идэтин талааһына оҕо сааһыгар тугу оонньообута, хайдах эйгэҕэ улааппыта, төрөппүттэрин интэриэстэрэ улахан оруоллаах эбит.
Оҕо эрдэхпинэ ийэлээх аҕам иккиэн хаартысканан үлүһүйэллэрэ. Дьиэбитигэр хаартыска таһаарар хос баара — ону кыһыл хос диирбит. Миэхэ хаартыска оҥоһуллан тахсар бырассыаһа ураты алыптаах дьайыы курдук өйбөр-санаабар хатанан хаалбыт…
Сайын ахсын дьиэ кэргэнинэн дэриэбинэттэн түөрт көс ыраах сытар сиргэ оттуу барарбыт. Онно айылҕа уонна эн эрэ баар курдук буолаҕын. Ол иһин бу кэмнэр айылҕаҕа тапталы өссө күүһүрдүбүттэрэ дии саныыбын».
«Квадрокоптер саҥа үөскээн, сайдан эрэр кэмигэр коптер ылынан “көтөргө» үөрэммитим. Сири-дойдуну хаһан даҕаны үөһэттэн илэ көрбөтөх буоламмын бу кэм хартыынаны уопсай көрүүбүн эрэ буолбакка, олоҕу көрүүбүн эмиэ уларыппыта. Бэйэбин көтөрдөрү кытта тэҥҥэ көтөр курдук санаммытым. Туох эрэ көҥүл санаа үөскээбитэ. Дьикти…»
“Билигин документальнай киинэ устуутун сэҥээрэбин. Бу эйгэҕэ дириҥник киирэр санаалаахпын. Режиссер быһыытынан холоноору гынабын. Дьон олоҕун көрдөрүөхпүн, кэпсиэхпин баҕарабын. Ордук хоту дойду дьонун-сэргэтин. Томпо уонна Өймөкөөн улууһун икки ардыгар баар ыстаада олоҕун туһунан Варвара Кулаковская режиссердаах киинэ устубуппут. Устубут “Нолгэ» диэн киинэбит билигин омук сирдэригэр бэстэбээллэргэ кыттар».
“Мин айылҕаҕа сыһыаным кэллим, көрдүм, уһуллум, бардым буолбатах. Хас эмит сылынан Ийэ айылҕабыт билиҥҥи курдук турукка хаалыа дуо? Кэнэҕэскитин хайдах буолуой? диэн ыйытыы миэхэ куруутун олорор. Ис-испиттэн олус харыстыыбын… Сир баайын туһанааччылар буортулуохтара диэн долгуйабын. Оннук дьон киирдилэр эрэ айылҕабыт «бүтэр” туруктаах. Харчы интэриэстээх дьоҥҥо биһиги дьиэбит, ийэ сирбит кэрэтэ наадата суох. Ол иһин, мин сыалым кэрэни сырдатыы эрэ буолбатах, мин сүрүн сыалым – дьоҥҥо айылҕа тыыннааҕын, дууһалааҕын көрдөрүү, күүһү-уоҕу, иҥэмтэлээх аһы-үөлү, ыраас ууну айылҕаттан ыларбытын бэйэм холобурбунан өйдөтүү буолар. Төһөнөн биһиги ону өйдүүбүт, оччонон сирбитин-уоппутун көмүскэһэр кыахпыт күүстээх, харыстабыллаах сыһыаммыт үрдүк буолуо этэ».
«Аан дойду үрдүнэн тыытыллыбатах тыыннаах айылҕа суоҕун кэриэтэ. Ол иһин араас омук дьоно биһиэхэ кэлэллэрэ үксээтэ. Биһиги тыаларбыт, үрэхтэрбит, хайаларбыт… урукку туруктарынан тураллар. Омуктар ону олус диэн бэркэ өйдүүллэр, ол иһин сэниэ ыла, айылҕа күүһүттэн бэриһиннэрэ диэн биһиэхэ кэлэллэр».
“Атын дойдуга олоруом суоҕа этэ. Бу олохпор хайаатар даҕаны Муомаҕа, Улахан Чистайга төрүөхтээхпин сөпкө кэлбиппин дии саныыбын. Ону таһынан, Сахам сирин тымныытын туох да манньаҕа биэрбэппин».
“Хоту дойду дьонун олоҕо, олоҕу көрүүтэ биһиэниттэн ураты. Кинилэргэ бириэмэ атыннык барар. Бу көстүү куораттан, нэһилиэнньэттэн ыраах олороллоруттан буолбатах. Кинилэргэ Интернет, телевидение эмиэ барыта баар. Аан дойду сонуннарын, уларыйыылары барытын көрө-билэ сылдьаллар. Ол эрэн, кинилэр бу олоххо биһиги билбэппитин билэллэр уонна айылҕа ураты күүһүн кистэлэҥин өйдөөбүт курдуктар. Төгүрүк сыл устата айылҕалыын ыкса алтыһар буоланнар кимнээҕэр күүстээх, модут санаалаахтар, ханнык да түгэҥҥэ, киэҥ да эйгэҕэ таҕыстахтарына охтон-сүтэн биэрбэт уратылаахтар».
