Ыал эбэтэ Алгыстаана крестьянскай ырыынакка сылдьар. Эттэр кыстанан турар долбуурдарын көрөр. Сыаналарыттан бэркиһээн төбөтүн быһа илгистэн ылар.
- Алгыстаана! Эн дуо? – төгүрүк мылайбыт сирэйдээх саастаах эрээри эрчимнээхтик туттубут-хаптыбыт атыыһыт дьахтар күлэн ыттайан үрүҥ тиистэрэ кэчигирэспиттэр.
- Араайа! Дорообоо!Хайаа, бу эн аны атыыһыт буоллуҥ дуо?
- Бэйэм аспын-үөлбүн атыылыыбын. Ол кимиэхэ эрэнэн дуу, хамнас төлөөн дуу атыылаттарыахтааҕар бэйэм батарбытым көнө! – астынан, киэн туттан дьахтар эпиэттээн хабылыннарда. – Оттон эһиги туох сонун? Эн тугунан дьарыктанаҕын?
- Биһиги этэҥҥэбит. Оҕолор үлэлииллэр, мин сиэннэрбин көрөбүн.
- Бачча эдэргиттэн пенсияҕа олорунан кэбистиҥ дуо, сэгээр? Биһиэхэ тыаҕа үлэ-хамнас толору! Ол куорат кыбартыыратыгар симиллэн олорон тугу абыранаргыт буолла! Биһиги ыал бааһынай хаһаайыстыбаланан абыранан олоробут. Уолаттарбытын кыра эрдэхтэриттэн үлэҕэ илдьэ сылдаммыт билигин кинилэр хаһаайыстыбаны тутан олорор дьон буоллулар. Оҕонньорбунаан биһиги бу курдук илии-атах үлэтигэр сылдьабыт. Үлэһит илии букатын тиийбэт. Үлэни кыайар, хотоҥҥо үлэлиэх айылаах суоҕа бэрт, сэгэр! Хата быйыл омуктар кэлэн үлэ көрдөһө сылдьыбыттара. Туохха-туохха тиийэн иһэрбит буолла… – диэн баран Араайа өрө тыынна. – Бэйэбит дьоммут төрөөбүт төрүт дойдуларыгар кэлэн тыа хаһаайыстыбатын өрө тардар дьон буолбаттар ээ. Туох айылаах мүөтүнэн сыбаммыт куораттарын ыҥырыа уйатын курдук дьиэлэригэр симиллэн олороллоро буолла! Мин ону букатын өйдөөбөппүн! Тыа сиригэр саха киһитэ көҥүл буолар эбээт! Оҕонньорум да, уолаттарым да наар инньэ дэһэллэр. Бултарын-астарын туохха да биэрбэттэр.
- Сөпкө этэҕин. Биһиги уулуссабыт үгүс ыала сүөһүтүн эһэн, куоракка көһөн кииртэрэ ыраатта. Иччитэхсийбит дьиэ элбэх. Оҕолор үөрэҕи батыһан, биһиги оҕолору диэбит курдук. Арай сайылаан абыранабыт. Иччитэх хотоммун көрөн сүрэҕим туоххаһыйардар да, хайыамый… – Алгыстаана үөһэ тыынан ылла.
- Оннук буолумуна! Дьөгүөрүҥ этэҥҥэ сылдьыбыта буоллар, оттон эһиги да һай-һат диэн олоруо этигит буоллаҕа дии… – Араайа аһыммыттыы көрдө.
- Дьылҕа хаан оҥоһуута буоллаҕа. Ол да буоллар, куоракка олорорбун сирбэппин ээ. Сиэннэрбин сайыннарарбар усулуобуйата сыттаҕа дии. Аны туран тыйаатырдарбыт элбэхтэрэ, хата манна кэлэн сахалыы испэктээх, кэнсиэр көрөн абыранным ахан. Мэдэссиинэ киинэ да абырыыр.
- Оннугунан оннук эрээри, ол барыта тыабыт сирин айылҕатын, салгынын, олоҕун толуйбат оҥоробун ээ…
- Чэ, сөп, мин барыым.
- Эс, бачча көрсөн баран, эттэ ылан хаал. Дойдуҥ этэ бэрт иҥэмтиэлээх буолуо. Эйиэхэ сыанатын түһэрэн биэриэм.
Алгыстаана эт атыылаһан баран махтанна. Туох эрэ санааҕа ылларбыт киһилии туттан оптуобус тохтобулун диэки барда.
Прометей дьиэлэрэ көстөллөр. Алгыстаана лиибинэн балачча уһуннук айаннаата. Кыбартыыратын аанын күлүүһүнэн аһан хачыгырытта да, аһыллыбата. Соһуйа санаата. Субонуогу баттаата. Сотору ааны уола Мичил аста. Алгыстаана бакыаттаах бородууктатын киирэр ааҥҥа турар устуулга уурда. Сылайбыттыы өрө тыынан ылла.
- Хайа? Бу тоҕо күнүстэри дьиэҕэ олордуҥ? Ыарыйдыҥ дуу?
- Ээ, суох…
- …
- Үлэбиттэн уурайдым… Айакка… Ирдээ да ирдээ… Ол отчуот, бу отчуот. Хотуммут наар миигиттэн иҥнэн тахсар. Бүгүн уопсай планеркаҕа мин үлэни хойутаппытым иһин бары биримиэйэтэ суох хааллыбыт диэтэҕэ үһү. Соруйан гынар. Бииргэ үлэлиир дьоннорго миигин түһэрэ сатаан.
- Оо, кэм буолуохпут… Итиччэ үчүгэй үлэттэн хайдах тахсан баран хаалаары гынаҕын? Хамнаһа чаһы курдук кэлэ турара ипотекаҕын төлүүргэр наада эбээт. Тулуйан көр ээ…
- Түөрт сыл тулуйан кэллим, ийээ. Олох ити хонтуораҕа олорон үлэлиир миэнэ буолбатах. Тыыным-быарым ыгыллар. Тулуйа сатаан баран кабинеттан тахсан бардахпына хотуммут кынчыаттыы түһэр. Оттон сотору-сотору табахтыы тахсааччыларга наадыйбат. Миигин харааныттан сөбүлээбэтэҕэ.
- Ол тоҕо? Эн киниэхэ туох куһаҕаны оҥорбуккар?
- Ээ, мин атыттар курдук сатаан бэрт буолбаппын. Кинилэр курдук сатаан тугу да бэлэхтээбэппин эҥин быһылаах. Бэйэм да билбэппин, тоҕотун… Тулуйарбыттан ааһан сайабылыанньа суруйдум. Хотуммут үөрэн, бэл диэтэр, мичээрдээн ылла ээ. Киһи да сонньуйуох…
- Оо, сайабылыанньа суруйа охсубуккун дуу?.. Саргыҥ билэр дуо?
- Суох… – Мичил төбөтүн умса туттан олоппоско олордо.
- Чэ, буолар буолтун кэннэ, хайыахпытый… Доруобай, эдэр киһи үлэни булуоҥ буоллаҕа…
Алгыстаана уолун аһынан төбөтүттэн имэрийдэ.
- Ийээ, мин эмиэ иннэ дии саныыбын ээ. Ипотека төлүөм этэ диэн, абааһы көрөр үлэбэр үйэм тухары олорорбун санаатахпына көхсүм кыарааччы. Бу дьиэ төлөбүрэ өссө 25 сылга диэри. Чэ, быыс-хайаҕас көстөр ини! Таксилаан эриэхпин, массыынабытын ипотека бырыһыанын төлөөрү атыылаан кэбиспиппит дии саатар. Арай… Арай, эргэ дьиэбитин атыылаан баран массыына ыллахпына..? Уһаайбабытыгар да ымсыыран ким эмит ылар ини…
Ийэ барахсан ити тыллары эмиэ ыарыылаахтык ылынан киэр хайыста. Тугу да саҥарбата. Ыарахан чуумпу сатыылаата.
(Салгыыта бэчээттэниэ)
Айталина Никифорова
