«Оҕо сылдьан аҕам күрэхтэһэн ылбыт мэтээллэригэр наһаа да ымсыырар этим. Оҕотук санаабар кылабачыйан-илэбэчийэн эчи үчүгэйдэриэн! Бииргэ төрөөбүт убайым уонна быраатым тустууга миэстэлэһэннэр, үөрэн-көтөн мэтээллээх кэллэхтэринэ дьиэбит иһэ оргуйа түһэрэ. Мин эмиэ кинилэр курдук мэтээл аҕалан ийэлээх, аҕабын үөрдүөхпүн олус баҕарар буолбутум», – диэн дьоруойум Виктория Барашкова кэпсээнин саҕалыыр. Виканы билбэт дьон подиумунан хаамар модель кыыс диэхтэрин сөп. Тоҕо диэтэххэ, кини кэрэ дьүһүнүгэр, номоҕон көрүҥэр тустуу курдук эр дьон спорда хайдах да барсыбат. Дьоруойум 2008 сыллаах “Азия оҕолоро” спортивнай оонньуулар чөм-пүйүөнэ. 2010 сыллаахха Чебоксары куоракка ыытыллыбыт Бүтүн Арассыыйатааҕы күрэхтэһиигэ бэйэтин ыйааһыныгар тэҥнээҕин булбатаҕа. Онтон Турцияҕа буолбут норуоттар икки ардыларынааҕы турнирга үһүс бочуоттаах миэстэни ылары ситиспитэ.
“…ТУСТУУ ХААММАР БААР”
Виктория аҕата тоҕус томтордоох Чурапчыттан төрүттээх. Дьоруойум онно күн сирин көрбүт уонна ийэтин дойдутугар күөх Ньурбаҕа улааппыт. Тустуу көбүөрүгэр аан бастаан сэттис кылааска үөрэнэ сылдьан үктэммит. Ити, 2007 сыллаахха этэ. Нөҥүө сылыгар “Азия оҕолоро” спортивнай оонньууларга ситиһиилээхтик кыттан өрөгөй дьо-
лун билбитэ: “Оччолорго саамай кыра 30 киилэ ыйааһыҥҥа тустубутум. Ол үрдүнэн улахан кыргыттары үтүктэн ыйааһыммын өссө түһэрээри атахпын тэҥнии сыспытым. Кыайыы амтанын билиэхпин наһаа баҕарар этим. Түгэн көһүннэр эрэ ол туһугар баҕа санаабын этэрим. “Бастаатахпына ийэм үчүгэй ласина ылан биэриэ” эҥин диэммин бэйэм-бэйэбин көҕүлүүрүм. Бастакы мэтээлим кэнниттэн өссө дьаныардаахтык дьарыктанар буолбутум. Төһө да соҕотох кыыс буолларбын, биир да күнү көтүппэккэ дьарыктанарым. Нууччалыы эттэххэ, олох фанат этим. Араас таһымнаах күрэхтэһиилэргэ кыайдахпына, “ол аата мин өрөспүүбүлүкэҕэ эбэтэр Арассыыйаҕа бастыҥмын” диэммин саныы-саныыбын астынарым. Онон киһи баҕалаах буоллаҕына, син биир ситиһиилээх буолар эбит диэҥҥэ итэҕэйэбин”.
Манна даҕатан эттэххэ, Вика төрөппүттэрэ соҕотох кыыстара тустуунан үлүһүйбүтүн бастаан соччо ылымматахтар. Онон кистээн, уоран кэриэтэ дьарыктаммыт түгэннэрэ
кытта баар. Оскуоланы бүтэрэр сылыгар Р. М. Дмитриев аатынан олимпийскай резерва училищетыгар киирбит. Онно үөрэнэ сырыттаҕына тренерэ Николай Романович Крылов хас да оҕону илдьэ Москубаҕа көспүт. Олору кытта Вика эмиэ барсыбыта, кини онно соҕотох кыыс этэ. Икки сыл курдук дойду тэбэр сүрэҕэр дьарыктанан, араас таһымнаах күрэхтэһиилэргэ кыттан спортсмен быһыытынан өссө сайдыбыта. Бастаан Москуба
уобалаһын онтон Москуба куорат аатыттан туста сылдьыбыт. Ол эрэн, бачча ыраахха, өргө айаннаабатах тыа оҕото дьонун-сэргэтин, дьиэтин-уотун ахтан, анараа тренеригэр
эппэккэ эрэ төттөрү дойдутугар кэлбит. Кэлин тренерэ “Азия оҕолоро” спортивнай оонньууларга кэлэ сылдьан, төттөрү Москубаҕа илдьэ бараары гыммытын кыккыраччы аккаастаабыт.
“КӨБҮӨРГЭ МИН ХОТУММУН!”
Дьоруойум дойдутугар төннөн кэлэн баран салгыы тустар былааннааҕа да, кыргыттары дьарыктыыр тренер суох буолан тохтуурга күһэллибит. Онтон ИФКиС-кэ туттарсан үөрэҕэр умса түспүт. Ол эрэн, төһө да улахан спорду хааллардар, букатын барар санаатаҕа суоҕа.
“Күрэхтэһиилэргэ судьуйалар хайдах үлэлииллэрин интэриэһиргээн көрөрүм. Ыйааһын түһэрбэттэр, нууччалыы эттэххэ, “мандражтаабаттар” эҥин диэммин ымсыыра саныырым. Бу санаатахха, бастакы тренерым тустууга дьиҥнээх тапталы иҥэрбит эбит. Тус бэйэм улуу спортсмен да буолбатарбын, син биир тустууга сыһыаннаах киһи буоларбын билэр этим. Ол иһин да буолуо, 2013 сылтан судьуйалаан саҕалаабытым уонна 2016 сыллааха Бүтүн Арассыыйатааҕы категорияны ылбытым. Бу сыл маастар-
бын эмиэ толорбутум”.
Маннык категориялаах судьуйалар көҥүл тустууттан саҕалаан грекоримскэй тустууну эмиэ судьуйалыыр бырааптаахтар. Саха сиригэр отучча судьуйа баар эбит буоллаҕына,
дьахталлартан Виктория бакаа соҕотох. Ол эрэн, судьуйа буолуон баҕалаах тустуук кыргыттар бааллар диэн кэпсиир.
“Кэрэ аҥаардарга уустук соҕус эйгэ, тулуйар киһи тулуйар диэххэ сөп. Тустуу быраабылатын барытын билбитин да үрдүнэн, кэккэ мөккүөрдээх түгэннэр бааллар. Холобур, спортсменнар, секунданнар, тренердэр өттүлэриттэн эрэммэт буолуу, саҥарыы, үөҕүү да баар буолуон сөп. Оннооҕор көрөөччүлэр “Тоҕо тугу да билбэт кыыһы таһаардыгыт?” эҥин диэн хаһыытыылларын истээччибин. Ол эрэн, кэллэктиибим миигин олус өйүүр. Бэйэм да баҕалаах буоламмын тугу эрэ сыыстахпына үөрүйэхтээх судьуйалартан ыйыталаһабын. Күрэхтэһии кэнниттэн үлэбин анаалыстаан, ырытан көрөбүн, бэйэбэр сыана туруорабын. Судьуйа көбүөргэ тахсарыгар бэйэтигэр
эрэллээх буолуохтаах. Кыратык да саарбахтыыргын көрдөрдүҥ да, онно тута “сииллэр”. Тус бэйэм көбүөргэ тахсаары туран, биллэн турар, долгуйабын. Ол эрэн, “Көбүөргэ мин хотуммун, манна буолары барытын мин салайабын” диэн санаатахпына бэйэ-бэр эрэлим күүһүрэргэ дылы буолар”.
Судьуйа дьахтары үксүн охсуһуу эҥин тахсыан сөптөөх спортсменнарга таһаараллар эбит. Тоҕо диэтэххэ, дьахтары көрөн туран, ама, охсуһа оонньуу сылдьыахтара дуо? Инньэ гынан, дьахтар оннооҕор көбүөргэ “сымнатар, уоскутар” аналлаах эбит диэтэхпинэ, бука, алҕаһаабатым буолуо.
“Бастаан “челлендж” бырахтахтарына сыыспыппын диэммин бэйэбин наһаа буруйданар этим. Ол эрэн, оннооҕор олимпийскай категориялаах судьуйаларга “челленджтар” көтөллөр. Судьуйа робот буолбатах, кини эмиэ сыыһыан сөп. Оннук
түгэҥҥэ устар камералар туоһу буолаллар. Биирдэ үөрүйэхтээх судьуйаттан “Хайдах үчүгэй судьуйа буолуохха сөбүй?” диэн ыйыппыппар: “Хайа эрэ спортсмены өйөөн көмөлөс диэтэхтэринэ, ону биирдэ толоруоҥ да, эйигиттэн куруук ону ирдиир, эрэйэр
буолуохтара”, – диэн эппитэ. Ону куруук өйдүү-саныы сылдьабын.»
ОҔО ТИРЭҔЭ – БАСТАКЫ ТРЕНЕРЭ
Виктория билигин 3-с №-дээх ДЮСШ-ҕа тренеринэн үлэлиир. Кини билиҥҥи оҕолор эт-хаан өт-түнэн сайдыылара мөлтөх диэн бэлиэтиир. Өскөтү кини оҕо сылдьан отуччата
тардынар эбит буоллаҕына, билигин оччону тардынар оҕо ахсааннаах диэн
этэр.
“Оҕо эбии дьарыктаах буоллаҕына, куһаҕантан тэйиччи сылдьар дии саныыбын. Ханнык баҕар спорт көрүҥэ чиэһинэй буоларга үөрэтэр. Ол иһин да буолуо, спортсменнар олус кырдьыксыттар диэммин көрөбүн. Ону таһынан, төбөлөөхтөр. Холобур, тустууга күүскүнэн эрэ буолбакка, толкуйдуур, анаалыстыыр дьоҕурдаах уонна уйулҕа өттүнэн бэлэмнээх буоллаххына эрэ кыайаҕын. Сахалар “Мин бастыҥмын!” диэн түөстэрин охсумматтар, ол эмиэ ханнык эрэ түгэҥҥэ атахтыан сөп. Ол иһин, уйулҕаһыты кытта үлэлиири болҕомтоҕо ылыахха наада. Оттон оҕолорго ол наһаа биллибэт. Тоҕо диэтэххэ, кыра оҕо ону-маны сүбэлииргин соччо ылыммат. Ол иһин, приёмнары көрдөрө-көрдөрө харса суох кимэн киирэн иһэргэ үөрэтиэххэ наада. Тус бэйэм үөрэнээччилэрим оҥорор приёмнарын уларыта сатаабаппын. Улаатан истэхтэрин аайы саарбахтыыллара элбээн иһэр, толкуйдуур, ырыҥалыыр буолаллар. Дьэ, бу кэмҥэ үөрэҕи ылыналлар. Ону таһынан, саахымат, дуобат курдук остуол оонньуулара толкуйдуур дьоҕуру сайыннарарга олус туһалаахтар. Оҕо сылдьан Намҥа сбордаммыппыт, онно тэлэбиисэр эҥин суох этэ. Ол иһин, иллэҥ кэммитигэр куруук саахыматтыыр этибит. Онтон ыла олус «техничнэй» буолбутум ээ. Хаһан да оҥорботох приёмнарбын оҥортуурум. Оттон Москубаҕа олорон кинигэ бөҕөтүн ааҕар этим, онтум эмиэ наһаа туһалаабыта. Инньэ гынан, эти-хааны эрэ буолбакка, өйү-санааны эмиэ эрчийиэххэ наада”.
Венера ОХЛОПКОВА, Виктория архыыбыттан хаартыскалар уонна Юлия Пестрякова
түһэриилэрэ туттулуннулар.
